چالش های پیش‌روی بازارهای سنتی/ خطر ریزش و آتش سوزی

به گزارش خبرنگار مهر، جلال ملکی درباره ایمنی بازارهای سنتی و قدیمی در کشور اظهارکرد:‌ در تمام شهرهای کوچک و بزرگ، محلی برای تجارت و تبادل کالا وجود دارد که اصطلاحاً بازار گفته می شود در تهران و بسیاری از شهرهای دیگر نیز این اماکن از ده‌ها و قرن‌ها قبل شکل گرفته و برخی از آنها همچنان پابرجا هستند.

وی با بیان اینکه عمده این مراکز در بخش مرکزی شهرها واقع شده و اکثرا جزو بافت‌های فرسوده است، گفت: در گذشته اطراف این بازارها عمدتا کاربری مسکونی وجود داشته و شهروندان در کوچه‌ها و معابر این بازارها نیز رفت و آمد داشتند؛ اما در دهه‌های اخیر به مرور این مناطق نیز تغییر کاربری داده و بخشی به بازار تبدیل شده است.

سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران با اشاره به وجود فروشگاه‌ها، مغازه‌ها، پاساژها و نمایندگی های متعدد شرکت‌های داخلی و خارجی و گردش میلیاردی پول در این مناطق ادامه داد: طبیعی است که در چنین مناطقی مردم هم حضور پررنگی دارند. از این رو اهمیت حفاظت و ایمنی این مناطق نیز بالا می‌رود.

ملکی اضافه کرد: همانگونه که اشاره شد اطراف بازارها در گذشته بیشتر کاربری مسکونی داشته که رفته رفته به این صورت درآمده است و این تغییر کاربری غالباً بدون اخذ مجوز لازم انجام شده و طبیعی است که هر ساختمانی بر اساس نوع کاربری که دارد طراحی و ساخته می‌شود و تمام تأسیسات و تجهیزات ساختمان از جمله سیم‌کشی‌های برق، لوله کشی گاز و آب و ... بر این اساس تعبیه می‌شود. حال اگر ساختمانی بدون در نظر گرفتن این شرایط اقدام به تغییر کاربری کند و تاسیسات و تجهیزات بنای قدیمی را متناسب با کاربری جدید نکند ریسک خطر در آن محل بالا می رود.

وی با بیان اینکه با تغییر کاربری هر واحدی باید تاسیسات آن نیز متناسب با نوع کاربری آن تغییر اصولی کند، گفت: متاسفانه این مشکل در بسیاری از نقاط شهرها به چشم می خورد که افراد بدون توجه به خطرات موجود، اقدام به تغییر کاربری غیر اصولی و بدون مجوز لازم می‌کنند و با این کار به ویژه در ساختمان‌های مسکونی ضریب خطر را برای ساکنان بالا می‌برند که در بازارهای سنتی نیز این پدیده به چشم می‌خورد و اتفاقا به دلیل تجمع مغازه‌ها موضوع حساس‌تر هم می‌شود.

سیم‌کشی فرسوده برق از مهم‌ترین عوامل حریق در بازارهای سنتی

سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران با بیان اینکه آمارها نشان می‌دهد که بازارهای سنتی همیشه به نوعی درگیر حوادث  و آتش سوزی‌های کوچک و بزرگ بوده است، گفت: اتفاقاً بخشی از حوادث تهران مختص این محدوده است و قطعا این وضع ادامه نیز خواهد داشت.

ملکی ادامه داد: یکی از مهم ترین عوامل بروز آتش سوزی در بازار یا ابنیه‌های قدیمی به ویژه با کاربری کارگاه یا انباری سیم کشی های قدیمی و فرسوده است. در گذشته غالب سیم های برق روکش پارچه ای داشت و حداکثر مدت زمان ۱۵ سال کارآیی لازم را داشت و پس از آن باید تعویض یا مرمت می شد؛ اما با کمی دقت در محدوده بازار به ویژه ساختمان های قدیمی تر با آشفتگی وحشتناکی در نحوه سیم کشی کاملاً غیر اصولی و غیر ایمن مواجه می شویم و از آنجایی که در یک پاساژ یا ساختمان قدیمی بیشتر مغازه‌ها و انبارها به صورت خودسرانه و بدون در نظر گرفتن میزان مجاز باردهی کنتور برق و توان خروجی سیم های برق، اقدام به سیم کشی و انشعابات فراوان کرده‌اند و اغلب به دلیل استفاده از سیم های تکه‌ای و نوارپیچی شده و نامناسب و عدم استفاده از فیوزهای کارآمد و استاندارد، باعث ایجاد حرارت و شعله وری می‌شوند و در صورت بروز آتش سوزی، شعله های آتش از طریق سیم های برق به سادگی به اطراف و سایر مغازه ها نیز سرایت می کند.

سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران با بیان اینکه در مواردی شاهد سرایت آتش از طریق سیم‌های برق به بیش از ۳۰ مغازه بوده‌ایم، گفت: این معضل اگر چه بزرگ است؛ اما با هزینه اندکی قابل پیشگیری است و در ساختمان‌های قدیمی با یک مدیریت صحیح می‌توان نسبت به تعویض تمام سیم کشی‌های برق اقدام کرد و با هزینه اندکی جلوی خسارت های سنگین را گرفت. باید در بازدیدهای دوره‌ای وضعیت سیم کشی‌های برق را بررسی کنیم و به سادگی و با حداقل هزینه می‌توان نسبت به تعویض یا مرمت آنها اقدام کرد.

چیدمان نامنظم اجناس و افزایش ریسک خطر

ملکی با اشاره به چیدمان اجناس در مغازه‌ها و پاساژها اظهارکرد:‌ از دیگر موارد مهم در بروز حوادث چیدمان نامنظم و غیر اصولی اجناس در مقابل مغازه ها و به ویژه در راهروها و راه پله های طبقات در بازارها و پاساژهاست. چیدمان غلط اجناس می‌تواند خطرات زیادی داشته باشد که از آن جمله می‌توان به زخمی کردن سیم های برق در اثر برخورد اجناس با آن ها و ایجاد اتصالی و یا واژگون شدن اجناس چیده شده و مسدود شدن راه عبور نیروهای آتش‌نشان اشاره کرد که این کار علاوه بر اینکه تردد و عملیات آتش نشانان را در هنگام بروز آتش سوزی سخت و دشوار می کند باعث تاخیر در رسیدن نیروها به محل و وارد آمدن خسارات مالی بیشتر نیز می شود.

به گفته سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران پیوستگی و فشردگی کارتن‌های اجناس به همدیگر به سهولت باعث گسترش آتش سوزی و سرایت آن به اطراف شود.

انبارداری غیراصولی و افزایش ریسک حوادث

وی با بیان اینکه از موارد مهم دیگر می‌توان به انبارداری غیراصولی اجناس اشاره کرد، گفت: این موضوع باعث حوادث زیادی می شود. به عنوان مثال مواد قابل اشتعال به سادگی در مجاورت وسایل گرمازا و شعله دار قرار می گیرند و یا روشن ماندن طولانی مدت وسایل برقی پرمصرف در مجاورت این مواد نیز از عوامل بروز آتش سوزی است. عدم حضور افرادی در قالب نگهبان یا سرایدار در بعضی از ساختمان ها یا عدم دقت کافی آنان به ویژه در ساعات پس از فعالیت بازار و حضور طولانی مدت بعضی از کارگران و تولیدی ها با عنوان شب کاری و بی احتیاطی ناشی از خستگی مفرط نیز از جمله این عوامل است که با رعایت اصول انبارداری و چیدمان اجناس بر اساس ریسک خطر و میزان شعله وری و سایر موارد مهم می‌توان جلوی بروز حوادث و خسارات میلیاردی را گرفت.

ملکی ادامه داد:‌ سقف‌های شیروانی نیز از عوامل بروز حادثه است. بخش‌های قدیمی بازار، دارای سقف های شیروانی است که از ورق های فلزی که از داخل با تعداد زیادی چوب به جای پروفیل فلزی است، ساخته شده. فضای داخلی این سقف ها بعد از مدتی پر از ضایعات و یا محلی برای لانه سازی پرندگان می شود. حتی بعضی کسبه با بی احتیاطی اجناس خود را نیز در آن قسمت قرار می دهند و مانند انباری استفاده می کنند و عبور سیم های برق از فضای داخلی این سقف ها، احتمال آتش سوزی را افزایش می دهد.

دیوارهای فرسوده و خطر ریزش

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران، مسئله دیگر را فرسوده بودن دیوارها دانست و گفت: هنوز دیوارهای خشتی در بازارها به چشم می‌خورد که گاهی در آستانه ریزش است. بعضی از این بناها دوطبقه یا حتی سه طبقه هستند و روی این دیوارها و سقف های خشتی قدیمی نیز افراد تردد می‌کنند و احتمال ریزش آوار بسیار محتمل است. بهتر است پیش از هرگونه حادثه، با اخذ مجوزات لازم نسبت به نوسازی بخش های قدیمی و فرسوده و یا حداقل مقاوم سازی آن ها اقدام شود.

به گفته وی، البته ایمن سازی بازار تنها برعهده شهروندان و کسبه نیست و سازمان های مرتبط نیز باید کمک کنند. وزارت کار، اتحادیه ها و صنوف مختلف با بازرسی از کارگاه ها و مغازه ها بویژه در بازار، باید مالکان را مجاب به ایمن سازی محل کسب خود کنند و مجوز ادامه فعالیت آنان را منوط به اخذ تأییدیه ایمنی از سازمان آتش نشانی کنند. شهرداری ها نیز با سهولت در امر ارائه مجوزهای مختلف سهم بسزائی در این کار خواهند داشت.